فرهنگ جامع زبان فارسی

سه چهار ماه پیش جلد اول فرهنگ جامع زبان فارسی (شامل حرف آ)، نزدیک به 1200 صفحه، زیر نظر دکتر علی اشرف صادقی از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شد. از آنجا که بنده از همان آغاز کار، افتخار همکاری با استاد عزیزم را داشتم حق ندارم دربارۀ این فرهنگ اظهار نظر کنم و چنانکه استاد بارها فرمودند ما در آرزوی این هستیم که متخصصان فرهنگ نویسی این کتاب را نقد کنند تا خطاهایمان را - که در کتابی با این حجم اجتناب ناپذیر است - اصلاح کنیم. اما اگر ناقدی بگوید ما وسایل کوهنوردی را به خوبی آماده کرده ایم از کفش میخ دار و طناب گرفته تا آذوقه و بالاپوش، ولی کوهنوردی نمی دانیم، با وجود استاد علّامه ای چون دکتر صادقی، البته نمی پذیریم. با این همه برای دوستانی که با این فرهنگ آشنا نیستند بنده در زیر امتیازات این فرهنگ را فهرست وار می آورم:

ـ به لحاظ پیکره: فرهنگهای گذشته یا اساساً هیچ پیکره‌ای نداشتند و یا در صورت وجود، پیکرة هیچ‌یک از آنها به گستردگی و تنوع پیکرۀ فرهنگ جامع زبان فارسی نبوده است. استفاده از رایانه برای تدوین پیکره در فرهنگ جامع زبان فارسی بی‌سابقه است. این پیکره که حاوی حدود 1200 متن زبان فارسی از آغاز تا امروز است، مرجع اساسی برای انواع پژوهشها نه تنها در حوزة زبان و ادب فارسی، بلکه در همة رشته‌های علوم انسانی است.
ـ مبانی نظری و علمی تدوین فرهنگ: فرهنگ جامع برمبنای تازه‌ترین و دقیق‌ترین شیوه‌های فرهنگ‌نگاری و با استفاده از دانش زبان‌شناسی، به ویژه معنی‌شناسی، تألیف شده است. 
ـ تعداد مدخل‌ها (کهن، علمی، تخصصی): تعداد مدخل‌ها بسیار بیشتر از مدخل‌های فرهنگ‌های گذشته است و بسیاری از آنها در هیچ فرهنگی نیامده‌اند. 
ـ تفکیک دقیق‌تر معانی: معانی مختلف واحدهای واژگانی دقیق‌تر تفکیک شده، تا آنجا که در برخی موارد، در مقایسه با فرهنگ‌های دیگر، به دو برابر یا بیشتر می‌رسد. 
ـ اشتقاق لغات: اشتقاق لغات براساس جدیدترین تحقیقات دربارۀ ریشه‌شناسی لغات فارسی ثبت شده است. 
ـ پژوهش‌های میدانی: گذشته از مراجعه به منابع مکتوب، به ویژه در مورد لغات و ترکیبات مربوط به حرفه‌ها و پیشه‌ها، این واژه‌ها با استناد به پژوهش‌‌های میدانی تعریف شده اند. 

استفادۀ گسترده از واژه ها، ترکیبات و شواهد موجود در اینترنت برای واژه های متداول در میان مردم و نیز استفاده از بیشتر پیکره های متون فارسی در کنار پیکرۀ اصلی گروه (مانند درج)
ـ این فرهنگ، فرهنگی است تاریخی؛ بدین‌معنا که برای هر واژه یا تفکیک معنایی آن، از قرن چهارم هجری تا امروز، از هر قرن یک شاهد (برای قرن اخیر 3 شاهد) درج شده است. بنابراین کاربر فرهنگ درمی‌یابدکه هر واژه یا هر تفکیک معنایی آن تقریباً چه زمانی وارد زبان فارسی شده و احیاناً چه زمانی از آن خارج شده است.
به تازگی دکتر علی اشرف صادقی گفتگویی با شبکۀ چهارم سیما دربارۀ فرهنگ جامع زبان فارسی داشته است که  
دوستان گرامی با مراجعه به نشانی زیر می توانند آن را ببینند و بشنوند با این توضیح که چند دقیقه ای در آغاز گفتگو ضبط نشده است.
دوستانی که می خواهند دربارۀ این فرهنگ اگاهی های بیشتری به دست آورند، می توانند به جستار مفصل اینجانب با مشخصات زیر مراجعه فرمایند:
«فرهنگ جامع زبان فارسي، پيكره در فرهنگ‌نگاري فارسي و پيكرة زباني رايانه‌اي»، فرهنگ‌نويسي (ويژه‌نامة نامة فرهنگستان)، س 1، ش 1، دي 1386، ص 4 ـ 65.

0 نظر :: فرهنگ جامع زبان فارسی