عسلی، یهودانه و غیار

دوست عزیز آقای سالار ستوده این تصویر را که به اواخر دورۀ قاجاریه تعلق دارد، از صفحه ای با عنوان تاریخ جهان و با متنی با عنوانِ «گوشه هایی از ستمهای تاریخی مسلمانان به زرتشتیان» (و او هم  به نقل از صفحۀ OM ID) به اشتراک گذاشته اند.
در اینجا بحث من دربارۀ این ستمها  که در قرنهای گذشته  بر اهل ذمه روا داشته شده، نیست و دوستان می توانند این مطلب را در صفحۀ ایشان بخوانند. در اینجا می خواهم به نکته ای مهم در این تصویر اشاره کنم و آن اینکه اقلیتهای دینی در جامعۀ اسلامی ایران باید با نشانه ای شناسایی می شدند و از مسلمانان متمایز. چنانکه در تصویر می بینید، بر روی سینۀ طرف راست هر یک از این زردشتیان وصله ای ناهمرنگ با لباس دوخته شده است. گویا دو تن این وصله را ندارند: یکی آن که کتاب در دست دارد و دیگری نفر دوم از چپ در صف اول. البته شاید به سبب رنگ روشن لباس این دو تن، وصله های روشن دیده نمی شوند. این وصله را در گذشته عسلی، یهودانه یا غیار  می گفتند که زرد رنگ بود و به ویژه یهودیان باید بر لباس خود می دوختند تا از مسلمانان متمایز گردند. در شعر شاعران هم آمده است. خاقانی می فرماید:
گردون یهودانه به کتف کبود خویش / آن زردپاره بین که چه پیدا برافکند
اکنون آنچه را در این تصویر می بیند با بخش زیر از کتاب جهودکشان، از نویسنده ای ناشناس که ماجراهای آن در زمان قاجاریه رخ می دهد(تصحیح هارون وهومن، انتشارات کتاب ارزان، استکهلم سوئد، چاپ اول زمستان 1383 / فوریه 2005) مقایسه کنید:
"از علامت سرخ، که طرف راست سینه اش، روی ارخالیق (قبایی کوتاه) قدک (جامه رنگین ردای ابریشمین) او چسبانده، و از خطوط ظریف صورتش معلوم بود که این ها یهودند"(ص53).         
البته به خاطر سیاه سفید بودن این تصویر ما نمی دانیم که این وصله چه رنگی است. ولی مشخص است که رنگ وصله روشن است و متمایز از لباس. این  قانون برای اهل ذمه، پس از مشروطیت دیگر اجرا نشد. برای تاریخچۀ این رسم ، و نقل قول بالا، بنگرید به:

این تصویر یگانه عکس باقی مانده از گروهی اهل ذمه است که غیار بر لباسشان نصب کرده اند. برای بنده این تصویر تازگی داشت. اگر دوستان تصویر مشابه دیگری می شناسند رو کنند.

0 نظر :: عسلی، یهودانه و غیار