انکار عشق را چنانکه به سرسختی پا سفت کرده ای...

انکار عشق را چنانکه به سرسختی پا سفت کرده ای/

دشنه ای مگر به آستین نهان اندر کرده باشی/

که عاشق را اعتراف چنان به فریاد آمد/

که وجودش همه بانگی شد(شاملو)/

دیشب تلویزیون بی بی سیِ فارسی را نگاه می کردم. گفتگوی آقای کسری ناجی با دکترهما[یون]کاتوزیان استاد تاریخ به مناسبت انتشار کتاب ایشان در زمینۀ تاریخ ایران از آغاز تا امروز! گزارشگر در خلال بازدید از جاهای مختلف با آقای دکترهماکاتوزیان دربارۀ کتابش و تاریخ و فرهنگ ایران گفتگو می کرد، از جمله صحنه های جالب این بود که این دو را در کنار منشور کورش کبیر می دیدیم. کسری ناجی با اشاره به استوانۀ گلی که منشور کورش بر روی آن نوشته شده بود، از نویسنده و پژوهشگر ما پرسید: آیا کورش نخستین کسی بود که منشور حقوق بشر را نوشت؟ نویسندۀ ما پاسخ داد: من متن انگلیسی منشور را سطر به سطر خوانده ام. اصلاً عبارت حقوق بشر در آن دیده نمی شود و موضوعات آن هم دربارۀ حقوق بشر به مفهوم امروزی نیست(قریب به همین مضمون. به سبب ممنوعیت سایت بی بی سی در ایران نتوانستم عین سخنان ایشان را بیاورم). در زیر نخست ترجمۀ فارسی گزیده ای از منشور کورش را به قلم دوست پژوهشگرم آقای دکتر رضا مرادی غیاث آبادی از وبگاه او می آورم(http://www.ghiasabadi.com/manshur.html) و بعد چند نکته را یادآور می شوم:

منم كـوروش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه توانمند، شاه بابِـل، شاه سومر و اَكَد، شاه چهار گوشه جهان. پسر كمبوجیه، شاه بزرگ … نوه كورش، شاه بزرگ … نبیره چیش‌پیش، شاه بزرگ …

آنگاه كه بدون جنگ و پیكار وارد بابل شدم، همه مردم گام‌های مرا با شادمانی پذیرفتند. در بارگاه پادشاهان بابِـل بر تخت شهریاری نشستم. مردوك خدای بزرگ دل‌های پاك مردم بابـل را متوجه من كرد … زیرا من او را ارجمند و گرامی داشتم.

ارتش بزرگ من به صلح و آرامی وارد بابل شد. نگذاشتم رنج و آزاری به مردم این شهر و این سرزمین وارد آید. وضع داخلی بابل و جایگاه‌های مقدسش قلب مرا تكان داد … من برای صلح كوشیدم.

من برده‌داری را بر‌انداختم، به بدبختی آنان پایان بخشیدم. فرمان دادم كه همه مردم در پرستش خدای خود آزاد باشند و آنان را نیازارند. فرمان دادم كه هیچكس اهالی شهر را از هستی ساقط نكند.

مَـردوك خدای بزرگ از كردار من خشنود شد … او بركت و مهربانی‌اش را ارزانی داشت. ما همگی شادمانه و در صلح و آشتی مقام بلندش را ستودیم …

من همه شهرهایی را كه ویران شده بود از نو ساختم. فرمان دادم تمام نیایشگاه‌هایی كه بسته شده بودند را بگشایند. همه خدایان این نیایشگاه‌ها را به جاهای خود بازگرداندم.

همه مردمانی كه پراكنده و آواره شده بودند را به جایگاه‌های خود برگرداندم و خانه‌های ویران آنان را آباد كردم. همه مردم را به همبستگی فرا خواندم. همچنین پیكره خدایان سومر و اَكَـد را كه نَـبونید بدون واهمه از خدای بزرگ به بابل آورده بود، به خشنودی مَردوك خدای بزرگ و به شادی و خرمی به نیایشگاه‌های خودشان بازگرداندم. بشود كه دل‌ها شاد گردد.

بشود، خدایانی كه آنان را به جایگاه‌های مقدس نخستین‌شان بازگرداندم، هر روز در پیشگاه خدای بزرگ برایم زندگانی بلند خواستار باشند. بشود كه سخنان پر بركت و نیكخواهانه برایم بیابند. بشود كه آنان به خدای من مَردوك بگویند: ‘‘ به كورش شاه، پادشاهی كه ترا گرامی می‌دارد و پسرش كمبوجیه، جایگاهی در سرای سپند ارزانی دار.’’

من برای همه مردم جامعه‌ای آرام فراهم ساختم و صلح و آرامش را به تمامی مردم اعطا كردم.

توجّه بفرمایید! نویسنده و پژوهشگر منصف ما چون لفظ حقوق بشر را در این منشور ندیده، زیر همه چیز زده است و اصلاً منکر این شده که مسایلی دربارۀ حقوق بشر در این کتیبه مطرح شده است. اما ناگفته پیداست که سطر به سطر این نوشته حقوق به حق انسانها را با بانگ بلند فریاد می زند، حقوقی که حتّی امروزه بسیاری از انسانها در این کره خاکی از آن محروم هستند: احترام به مذاهب اقوام مختلف؛ عدم تحمیل مذهب فرمانروای حاکم بر پیروان مذاهب دیگر در کشور؛ آزادی پیروان مذاهب مختلف در اجرای مناسکشان، بی آنکه از طرف فرمانروا و دستکاه دینی او آزار ببینند. آزار نرساندن به مغلوب شدگان(اصلاً سخن از اسارت گرفتن دشمن نیست)؛ تأکید بر صلح، نه جنگ؛ مخالفت با برده داری؛ تأکید بر همبستگی ملّتها به رغم گوناگونی نژاد و مذهب و جز آنها. جناب تاریخ دان منصف! مگر همۀ اینها در منشور حقوق بشر سازمان ملل نیست؟! در زمانه ای که فرمانروایان دیگر در کتیبه هایشان افتخار می کنند که چند هزار چشم از افراد ملل مغلوب را بیرون آورده یا چند هزار نفر را پوست کنده اند، این سخنان کورش دربارۀ حقوق انسانها اهمیتی ندارد؟ آیا کورش در 2545 سال پیش حکماً باید لفظ حقوق بشر را به کار می برد؟ آیا شما در کشورهای دیگر پژوهشگرانی را می شناسید که در انکار میراث گرانقدر مادی و معنوی خود، اینچنین پا سفت کرده باشند؟ کشورهای دیگر حتی فرمانروای خونخواری چون تیمور لنگ را نماد فرهنگ و هویت ملی خود می دانند و باکی هم ندارند که بزرگان فرهنگ ساز همسایه را مالِ خود کنند. ولی پژوهشگران ایرانی را ببینید که بی رحمانه تیشه به ریشۀ هویت ملی خویش می زنند. در آن سوی مرز، کارهای کورش بزرگ را چنین و به ناحق بی اهمیت جلوه می دهند و در مملکت خودمان هر روز سخن از تخریب میراث مادی و معنوی چندین هزار ساله می رود. همین امروز از رادیوی اتومبیلم شنیدم که برای گسترش محدودۀ حرم امام رضا(ع) چهار منزل عهد قاجار را که به ثبت ملی هم رسیده بود، تخریب کردند. آقای فریدون جنیدی شاهنامه ای عرضه کرده با یک سوم بیتها و می گوید بقیه را باید ریخت دور، افزودۀ پچین کنندگان است! آن یکی کتییبۀ داریوش را بدین سبب جعلی می داند که در نخستین سطر آن نوشته شده است:«ایمام/امام»! جلّ الخالق! آن یکی می گوید واژۀ «پارس» از پارس سگ گرفته شده است! یکی دیگر در پژوهش خود به این نتیجه رسیده است که شاهنامه را دو شاعر سرودند: یکی شاعر خوبِه که به دست عوامل حکومت کشته شده بود و دیگری شاعر بَدِه که مدّاح شاهان بوده و همومدایح محمود غزنوی را اضافه کرده است. روزگار غریبی است!